ANKARA (İGFA) – Yapıcı diplomasi faaliyetleriyle bölge istikrarına katkı sağlayan Türkiye, arabuluculuk çalışmalarıyla pek çok krizin tahlilinde öncü ögelerden biri olmayı başardı.
Rusya-Ukrayna savaşı, Azerbaycan-Ermenistan tansiyonu, Suriye, Libya üzere kriz bölgelerinde tesirli bir diplomasi yürüten Türkiye, son olarak Somali ile Etiyopya ortasındaki uyuşmazlığın tahlili için adım attı.
Türkiye’nin, arabuluculuk faaliyetleri kapsamında, 10 Mart 2022’de Antalya’da düzenlenen 2. Antalya Diplomasi Forumu marjında, Rusya ve Ukrayna Dışişleri Bakanlarını bir ortaya getirmesi, memleketler arası kamuoyunda yankı uyandıran gelişmelerden oldu. Türkiye, Rusya ve Ukrayna müzakere heyetlerinin toplantısına 28-30 Mart 2022’de mesken sahipliği yaparken, 22 Temmuz 2022’de “Karadeniz Tahıl Teşebbüsü Anlaşması”nın imzalanmasında öncü rol oynadı.
İstanbul’da imzalanan mutabakat, Rusya-Ukrayna savaşının global besin fiyatları üzerindeki tesirinin azaltılmasına yönelik katkısı bakımından milletlerarası kamuoyu tarafından takdirle karşılandı. Müşterek Uyum Merkezi de bu kapsamda İstanbul’da tesis edildi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 18 Ağustos 2022’de Lviv’i ziyaret ederken savaşın başlamasından sonra iki ülkeyi de ziyaret eden tek NATO ülkesi lideri oldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın her iki ülkenin devlet liderleriyle tesis ettiği diyalog, Türkiye’yi sürecin en faal ülkelerinden biri hâline getirdi.
Türkiye, Rusya ve Ukrayna ortasında 22 Eylül 2022’de gerçekleştirilen esir takasında arabulucu rolü üstlendi.
Zaporijya Nükleer Santrali’ne ait hususların ele alınması için Rosatom ile Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı ortasında yapılan toplantılara da İstanbul konut sahipliği yaptı.
TARİHE GEÇEN ESİR TAKASI
MİT tarafından bu yıl ağustos ayında, ABD, Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç, Rusya ve Belarus cezaevlerinde bulunan 26 kişinin karşılıklı değişimini içeren son devrin en geniş kapsamlı takas operasyonuna imza atıldı. MİT’in uyumundaki esir takası, son yıllarda ABD, Rusya ve Almanya ortasında gerçekleşen en geniş kapsamlı rehine değişimi olarak tarihe geçti.
KARABAĞ İŞGALİNİN SONLANDIRILMASI
Azerbaycan, Kafkasya’nın çözülemeyen sorunu Karabağ’daki Ermeni işgaline son verirken Türkiye’nin askerî, siyasi ve diplomatik gayretleri belirleyici öge oldu. Ermenistan’ın hudut ihlalleri ve ataklarıyla başlayan Karabağ savaşı 44 günde Azerbaycan’ın zaferiyle sonuçlandı. Türkiye, bu süreçte savunma endüstrisi eserleri ve teknoloji transferinin yanı sıra diplomatik teşebbüsleriyle de Azerbaycan’ın yanında oldu.
İSRAİL’E SİLAH VE MÜHİMMAT SEVKİYATINI DURDURMA TEŞEBBÜSÜNE ÖNCÜLÜK ETTİ
Türkiye’nin öncülüğünde 52 ülke ile 2 memleketler arası ve bölgesel kuruluş, Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Kurulu’ndan (BMGK), İsrail’e silah ve mühimmat sevkiyatının durdurulması için ortak önlem isteminde bulundu. Türkiye’nin öncülüğünde başlatılan ortak mektup teşebbüsüne, 52 ülke ile Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı imzacı oldu.
İmzalayan ülkeler ortasında Türkiye, Filistin, Bahreyn, Bangladeş, Birleşik Arap Emirlikleri, Bolivya, Brezilya, Brunei Darusselam, Burkina Faso, Cezayir, Cibuti, Çin Halk Cumhuriyeti, Endonezya, Fas, Gambiya, Güney Afrika, Irak, İran, Katar, Kazakistan, Kırgızistan, Kolombiya, Komorlar Birliği, Kuveyt, Küba, Libya, Lübnan, Maldivler, Malezya, Meksika, Mısır, Moritanya, Namibya, Nijerya, Nikaragua, Norveç, Pakistan, Rusya, Saint Vincent ve Grenadinler, Sao Tome ve Principe, Senegal, Somali, Sudan, Suudi Arabistan, Şili, Tunus, Umman, Ürdün, Venezuela, Vietnam, Yemen ve Zimbabve yer aldı.
Türkiye, ayrıyeten İsrail ile Filistin ortasında esir takası ve ateşkesin sağlanması için de diplomatik temaslarını sürdüren ülkeler ortasında bulundu. Lakin bu süreçler, İsrail’in saldırgan siyasetleri nedeniyle sonuca ulaşamadı.
SURİYE KRİZİNDE İNSANİ DİPLOMASİ ÖNE ÇIKTI
Türkiye, Suriye krizinin çıktığı günden itibaren sorunun tahlili için diplomatik faaliyetlerini sürdürürken krizin ortaya çıkardığı mülteci sıkıntısına dair unsurlu ve insani siyaset izledi.
Bölgedeki istikrarsızlıktan yararlanan terör örgütlerine karşı değerli askeri harekâtlara imza atan Türkiye, bu sayede sonlarında bir terör koridoru oluşmasına mani oldu.
Türkiye, Baas rejiminin devrildiği 8 Aralık sonrasındaki süreçte de faal diplomasi trafiği gerçekleştirdi. Suriye’deki sürecin sıkıntısız tamamlanması için 2 kıymetli aktör Rusya-İran ile görüşmelerini sürdürdü. Cumhurbaşkanı Erdoğan da Suriye’de 61 yıllık Baas rejiminin devrilmesinin akabinde ağır diplomasi yürüttü.
Suriye’de süreksiz idarenin misyona başlamasıyla bölgede, barış ve istikrarın sağlanması için uğraş sarf eden Cumhurbaşkanı Erdoğan, 10 Aralık’ta birinci görüşmesini NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ile yaptı. Görüşmede, Cumhurbaşkanı Erdoğan, ülkenin, Suriye halkı tarafından yönetilmesi gerektiğini, terörden arındırılmış bir ve bütün Suriye’nin inşası için Türkiye’nin elinden geleni yapmaya devam edeceğini vurguladı.
Aynı gün Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’le de görüşen Cumhurbaşkanı Erdoğan, Aliyev’e, Türkiye’nin Suriye’de kalıcı istikrarın tesisi için Suriye halkına takviye vermeye devam edeceğini söyledi.
Aliyev görüşmesinin sonrasında İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ile telefonda görüşen Cumhurbaşkanı Erdoğan, Suriye’nin toprak bütünlüğünün korunmasının ve istikrara kavuşmasının değerini kaydetti.
Telefon diplomasisini Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ile sürdüren Cumhurbaşkanı Erdoğan, von der Leyen’e, Türkiye’nin, Suriye’nin terör ögelerinden arındırılması, birliğinin sağlanması, toprak bütünlüğünün korunması, tüm etnik ve dinî ögeleriyle Suriyeliler’in tamamının barış içinde yaşaması için Suriye halkına güçlü takviye vermeye devam edeceğini aktardı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile telefon görüşmesinde de Türkiye’nin terörden arındırılmış bir Suriye gayesiyle çalışmaya devam edeceğini belirtti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’ye gelen ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ı 12 Aralık’ta Esenboğa Havalimanı’nda kabul etti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, kabulde, Suriye’de faaliyet gösteren ve Türkiye için tehdit kaynağı olan başta PKK/PYD/YPG ile DEAŞ terör örgütleri olmak üzere tüm terörist yapılanmalara karşı Türkiye’nin öncelikle kendi ulusal güvenliği için önleyici önlemler alacağını vurguladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, Suriye eksenli temaslarının bu hafta da sürmesi bekleniyor.
SOMALİLAND KRİZİNDE BARIŞ MASASI TÜRKİYE’DE KURULDU
Afrika Boynuzu ülkelerinden Etiyopya ile Somali ortasında bir müddettir devam eden Somaliland krizi de Türkiye’nin arabuluculuğunda tahlil yoluna girdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın mesken sahipliğinde Ankara’da bir ortaya gelen Somali Cumhurbaşkanı Hasan Pir Mahmud ve Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, iki ülke ortasında yaklaşık bir yıldır süren krizin tahlili için mutabakata vardı.
Etiyopya-Somali Ankara Bildirisi’nde tarafların, görüş ayrılıkları ve tartışmalı problemlerden vazgeçip, ortak refah doğrultusunda kararlılıkla ilerleme konusunda mutabık kaldıkları belirtilerek Türkiye’nin kolaylaştırıcılığında Şubat 2025 sonuna kadar teknik müzakerelere başlamaya ve 4 ay içinde sonuçlandırmaya karar verdikleri kaydedildi. Taraflar, Somali’nin toprak bütünlüğüne hürmet gösterirken Etiyopya’nın denize ve denizden inançlı erişiminden sağlanabilecek çeşitli potansiyel faydaları tasdik ettiğini duyurdu. Türkiye’nin arabuluculuğunda atılan adımlarla, iki komşu ülke ortasında başlayan ve bölgesel bir krize dönüşen sorun tahlil yoluna girdi.
CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN, SUDAN VE BAE ORTASINDAKİ UYUŞMAZLIK İÇİN DE DEVREDE
Ülkeler ortasındaki uyuşmazlıkların tahlilinde anahtar ülke rolünü sürdüren Türkiye, son olarak Sudan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ortasındaki uyuşmazlık için de devreye girdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 13 Aralık Cuma günü Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı Abdulfettah el-Burhan ile telefonda görüşerek Birleşik Arap Emirlikleri ile yaşanan tansiyonu çözmek için arabuluculuk yapmayı teklif etti.
Türkiye’nin, Somali ile Etiyopya ortasındaki ihtilafın tahlili için Ankara Süreci’ni başlattığını hatırlatan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Sudan ile BAE ortasındaki uyuşmazlıkların giderilmesi için de Türkiye’nin devreye girebileceğini, Sudan’da sulh ve istikrarın sağlanması, toprak bütünlüğü ve egemenliğinin korunması ile ülkenin dış müdahalelerin alanı hâline gelmemesinin, Türkiye için temel asıllar olduğunu iletti.